Kawa jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych napojów na świecie. Od wielu lat naukowcy sprzeczają się czy bardziej szkodzi zdrowiu czy wpływa na nie pozytywnie. Istnieje wiele teorii dotyczących tego cudownego w aromacie pobudzającego napoju: że wypłukuje magnez, że podnosi poziom cholesterolu, że ma związek z cukrzycą i chorobami wątroby. A jedną z najnowszych teorii jest ta, że picie kawy może zmniejszać piersi. Ile w tym prawdy?

1. Picie kawy zmniejsza piersi 

To prawda, w niektórych przypadkach picie kawy zmniejsza piersi - i to o kilkanaście procent. W Szwecji przeprowadzono badania na 270 kobietach w wieku około 30 lat, które regularnie piją kilka filiżanek kawy dziennie. Wszystkie uczestniczki badania pochodziły z rodzin z wysokim ryzykiem zachorowania na nowotwory piersi, większość badanych była obarczona genem CYP1A2*1F, który jest ściśle powiązany z rakiem piersi.

Gen CYP1A2*1F ten odpowiada między innymi za kontrolowanie metabolizmu estrogenów i substancji chemicznych występujących w kawie. Przeprowadzano badanie dotyczące związku tego genu, rozmiaru piersi i ilością wypijanej kawy. Wyniki okazały się zaskakujące! U kobiet z obecnym genem CYP1A2*1F pijących kawę w ilości przynajmniej 3 filiżanek dziennie zaobserwowano zmniejszenie rozmiaru piersi nawet o kilkanaście procent. Najbardziej spektakularny efekt widoczny był u kobiet z większym biustem.

To, co jest jeszcze ciekawsze to fakt, że u kobiet nieobarczonych tym genem, spożywających takie same ilości kawy zaobserwowano wręcz odwrotny skutek - ich piersi urosły. Tak więc picie kawy zmniejsza piersi tylko i wyłącznie u kobiet będących w grupie ryzyka zachorowalności na raka piersi. Kobiety nieobarczone tym genem nie mają się czym martwić - ich piersi przy codziennym spożywaniu kawy mogą nieznacznie urosnąć.

2. Kawa, polifenole i diterpeny 

Kawa zawiera polifenole przeciwutleniające. Kwasy fenolowe należą do tak zwanych związków chemioprewencyjnych, czyli mówiąc po ludzku hamujących rozwój komórek nowotworowych. Kawa zawiera także diterpeny, między innymi kafeol i kafestol. Według najnowszych badań obie te diterpeny mają silne działanie przeciwnowotworowe. Ich stężenie w ziarnach zależy od gatunku kawy - występują przede wszystkim w arabikach - w robuście są ich śladowe ilości. Kawa jest doskonałym źródłem przeciwutleniaczy w codziennej diecie.

Naukowcy odkryli, że w wielu krajach, przede wszystkim skandynawskich to właśnie kawa jest głównym źródłem przeciwutleniaczy w diecie. Badacze odkryli także, że dobrej jakości kawa zawiera więcej polifenoli niż zielona herbata, kakao czy czerwone wino. Właściwości przeciwutleniające ma przede wszystkim kawa kofeinowa. Polifenole poza działaniem przeciwutleniającym chronią także komórki nerwowe, dzięki czemu mogą skutecznie zapobiegać chorobie Alzheimera i Parkinsona.

Naukowcy dowiedli, że kafestol i kafeol mogą podnosić poziom cholesterolu we krwi, jednak mają jednocześnie silnie przeciwnowotworowe działanie. Kafestol i kafeol ekstrahuje się za pomocą gorącej wody, jednak zatrzymywane są przez papierowe filtry - tak więc dowolnie można sterować ich zawartością w naparze. Osoby cierpiące na miażdżycę, nadciśnienie, którym doskwiera problem z cholesterolem powinny pić kawę filtrowaną: z ekspresu przelewowego, Dripa, Chemexa.

Natomiast osoby, którym zależy na jak największej ilości przeciwutleniaczy i substancji przeciwrakowych powinny zdecydować się na kawę z frenchpressa, ekspresu lub kafetiery. Kawa z ekspresu w tym przypadku jest o tyle mniej polecana, że do przygotowania espresso zużywa się mniej kawy niż do zaparzenia frenchpressa, dlatego zawiera mniej kafeolu i kafestolu.

3. Wpływ kawy na nowotwory

Po odkryciu związku między wielkością piersi, genem CYP1A2*1F i piciem kawy szwedzcy naukowcy poszli krok dalej i postanowili zbadać związek kawy z nowotworami piersi. Okazuje się, że nie dość, że kawa nie szkodzi i nie pogłębia nowotworów, to jeszcze im zapobiega. Wykazano, że kwasy fenolowe zawarte w kawie hamują rozwój nowotworów i codzienne spożycie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia raka skóry, nerek, okrężnicy, macicy i piersi.

Szwedzcy naukowcy przebadali w swoim badaniu kilkaset kobiet chorych na raka piersi by sprawdzić jaki wpływ ma kawa na ryzyko nawrotu choroby. Wyniki znów okazały się zaskakujące - kobiety spożywające kawę miały o połowę zmniejszone ryzyko nawrotu choroby. Dlaczego? To jeszcze nie jest do końca jasne. Naukowcy podejrzewają, że substancje chemiczne występujące w kawie wchodzą w reakcję z lekiem hormonalnym stosowanym po operacjach u pacjentek chorych na raka piersi.

Lek ten ma za zadanie blokować receptory estrogenowe, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się nowotworu ponownie. Kawa prawdopodobnie aktywuje lek i czyni go skuteczniejszym. Przebadano również związek spożywania kawy z występowaniem raka piersi u kobiet po menopauzie, u których występował rak ER-negatywny (czyli niewrażliwy na receptor estrogenowy). W tym wypadku pomagały duże ilości kawy - przynajmniej 4 filiżanki kawy dziennie obniżały ryzyko zachorowalności na raka.

Jak się okazuje nie tylko na raka piersi może mieć wpływ kawa. Z racji, że kafestol i i kafeol hamują wpływ kancerogenów działają również na inne narządy. Diterpenteny w połączeniu z kofeiną chronią przed nowotworami skóry, co wykazały badania japońskich naukowców na myszach. Dowiedziono także, że działanie antyoksydacyjne w połączeniu z oddziaływaniem na hormony płciowe zmniejsza ryzyko zachorowania na raka prostaty. Z kolei błonnik i diterpenteny poprawiają kondycję jelita grubego zapobiegając nowotworom jelit.

4. Nie odmawiaj sobie kawy

Istnieje wiele mitów dotyczących kawy - że wypłukuje magnez, że zmniejsza piersi, że powoduje problemy z przewodem pokarmowym itd. W rzeczywistości kawa dobrej jakości, spożywana w umiarkowany sposób wręcz pomaga. Wbrew obiegowym opiniom dobrej jakości kawa jest bardzo zdrowa, zawiera wapń, magnez, potas, fosfor, żelazo, sód, cynk, miedź, kobalt, nikiel, mangan, chrom, witaminy z grupy B - ryboflawinę, niacynę, kwas pantotenowy i pirydoksynę, a także tokoferole i kwas foliowy.

Warto jednak wiedzieć, że powyższe właściwości ma tylko świeża, jasno palona arabika w ziarnach. Kawy rozpuszczalne, ciemno palone, robusty, ziarna stare, nieświeże nie dość, że nie dostarczą cennych witamin i minerałów, to jeszcze mogą zaszkodzić. Ciemne palenie i inne chemiczne procesy, którym poddawane są kawy palone przemysłowo i rozpuszczalne, środki grzybo i pleśniobójcze i inne chemiczne preparaty z pewnością nie przełożą się na nasze zdrowie.

Dlatego kawę,  tak jak i inne produkty spożywcze należy dobierać bardzo starannie. Najlepiej z małych, lokalnych palarni, które kupują ziarna bezpośrednio od rolników i wypalają je w zgodzie ze sztuką. Dobra kawa częściej pomaga niż szkodzi. Najlepiej kupować kawy z oznaczeniem bio, eko, lub z segmentu specialty coffee. Wówczas mamy pewność, że pochodzą z czystych chemicznie plantacji i nie zaszkodzą naszemu organizmowi.

5. Skąd wzięły się mity na temat kawy? 

No dobrze, skoro kawa ma tyle prozdrowotnych właściwości, to skąd właściwie wzięły się obiegowe opinie na temat jej potencjalnej szkodliwości? Odpowiedź w sumie jest bardzo prosta. W latach 80 i 90 poza kofeiną nie rozkładano jakoś specjalnie kawy na czynniki pierwsze. Odkryto jedynie jej moczopędne właściwości i to, że po spożyciu kawy wraz z moczem wydalane są pierwiastki takie, jak magnez, żelazo i wapń. I rzeczywiście jest to prawda.

Jednak nie brano pod uwagę faktu, że po spożyciu filiżanki kawy również dostarczamy organizmowi te cenne pierwiastki i to w ilości większej, niż kawa jest w stanie wypłukać! Tak więc po spożyciu dobrej jakościowo kawy bilans pierwiastków, witamin i przeciwutleniaczy jest zawsze dodatni. Puszczenie w eter informacji, że kawa wypłukuje magnez to woda na młyn koncernów farmaceutycznych, stąd ten mit wciąż jest bardzo popularny nawet wśród lekarzy.

Ale to nie jedyna przyczyna uznania kawy za czarny charakter w naszej diecie. Przyczyniły się do tego również badania dotyczące stylu życia. Wiele osób, które postanowiły przejść na zdrową dietę odstawiły kawę na rzecz zielonej herbaty czy wody z cytryną. Rzeczywiście te osoby były zdrowsze niż te, które pozostały przy codziennym piciu kawy. Jednak mało kto zwrócił uwagę, że badane grupy miały zupełnie inne nawyki żywieniowe i kawosze poza kawą chętnie raczyli się jedzeniem z fast foodów, chipsami i inną mocno przetworzoną żywnością.

Tak więc okazało się po latach, że to nie kawa była winna chorobom takim, jak miażdżyca, cukrzyca i nowotwory. Okazało się, że jest wręcz przeciwnie! Teraz ciężko jest odkręcić te wszystkie plotki i mity dotyczące kawy, jednak dzięki naukowcom możemy dowiedzieć się coraz więcej na temat prawdziwych jej właściwości. Filiżanka czy dwie kawy dziennie nie dość, że nie szkodzą, to jeszcze mogą pomóc. Jeszcze kilkanaście lat temu było to nie do pomyślenia.

6. Podsumowanie

Prawdą jest to, że kawa może zmniejszać piersi, lecz tylko w przypadku kobiet z genetycznymi predyspozycjami. Kawa nie dość, że nie zmniejsza rozmiaru piersi, to jeszcze hamuje choroby nowotworowe i inne. Zawiera mnóstwo przeciwutleniaczy, cennych witamin i minerałów. Spożywanie kilku filiżanek dobrej, jasno palonej kawy może zapobiegać rakowi piersi i macicy, rakowi prostaty i innym nowotworom, a także cukrzycy, miażdżycy, chorobie Alzheimera i Parkinsona.

Jest bardzo cennym składnikiem codziennej diety, jednak należy pamiętać, że nawet wypicie kilku litrów kawy dziennie nie zastąpi zdrowego trybu życia i zbilansowanych posiłków. Za to dobrą nowiną jest to, że kawy nie trzeba się wyrzekać w imię żadnej diety! Pij kawę na zdrowie, każdego dnia.

Źródła:

1. Coffee intake and CYP1A2*1F genotype predict breast volume in young women: implications for breast cancer, British Journal of Cancer, Dr H Jernström2. http://www.nature.com/bjc/journal/v99/n9/full/6604687a.html3. http://katarzynaswiatkowska.pl/4. https://media1.popsugar-assets.com/files/2015/05/08/839/n/1922398/0092371f_shutterstock_249062593.xxxlarge_2x.jpg5. http://cdn.wall-pix.net/albums/people-celebrities/00029050.Olga.Kurylenko.jpg