Czy czujesz, że bez względu na cenę potrzebujesz zaczynać dzień od filiżanki kawy? Bądź przygotowany na szok: jej koszt prawdopodobnie wzrośnie. Zmiany klimatu w kluczowych dla jej uprawy regionach, a także coraz częściej występujące ekstremalne zjawiska pogodowe to ważne czynniki wpływający na wzrost cen na światowym rynku. Miłośnicy kawy odczują efekt na swoich portfelach, ale dla 25 milionów gospodarstw domowych w rolniczych obszarach, których utrzymanie zależy od plantacji kawy, skutki mogą być znacznie gorsze.

Wzrost temperatury, szkodniki i ekstremalne zjawiska pogodowe

Przewiduje się, że obszary odpowiednie do hodowli będą się zmniejszać wraz z wzrostem temperatur o zaledwie 2-2,5°C. Dla Brazylii, największego światowego producenta kawy, wzrost temperatury o 3°C oznaczałby zmniejszenie takich obszarów o dwie trzecie. W roku 2014 ziarna Arabiki - w tym momencie najbardziej popularnego rodzaju kawy - osiągnęły cenę około 2 dolarów za funt. To prawie dwa razy tyle, co rok wcześniej.

Kilka czynników wpływa na rynek - w Ameryce Środkowej szerzy spustoszenie choroba kawowców - rdzowce (rodzaj grzybów) atakują liście i niszczą uprawy. Jest to związane ze zmianami klimatu. Kolejnym szkodnikiem jest kornik Hypothenemus hampei, do 2000 roku nieznany w Etiopii, Ugandzie, Burundi i Rwandzie, ponieważ preferował wyższe temperatury na niższych wysokościach. Globalne ocieplenie ściągnęło go jednak również na plantacje na stokach wzgórz, gdzie czyni teraz olbrzymie szkody. Endosulfan, pestycyd używany niegdyś do zwalczania Hypothenemus hampei, został zakazany w 2011.

Przeciągająca się susza i nietypowo niskie temperatury w Wietnamie - obecnie drugim największym producencie kawy  na świecie - obniża prognozowane zbiory ziaren Robusty, używanej głównie do produkcji kawy rozpuszczalnej. Brak deszczu uderzył też w produkujące kawę regiony Afryki Wschodniej.

Jednak to związane ze zmianą klimatu wydarzenia w Brazylii, miejscu największych światowych plantacji, odpowiedzialnych za 40% światowej produkcji kawy, wywołują największe zamieszanie na międzynarodowym rynku.

Usytuowany na południowym-wschodzie stan Minas Gerais produkuje około 25% krajowych plonów kawy. Zimowe deszcze - zazwyczaj okres największych opadów - były w 2014 na poziomie 10% zwykłej ilości, podczas gdy temperatury wzrosły sporo powyżej średniej. Kiedy już pojawia się deszcz, jest to zwykle w formie gwałtownej ulewy, co sprawia więcej szkody niż pożytku.

Organizacja Coffee&Climate (C&C) pomaga plantatorom kawy na całym świecie zaadaptować się do zmian klimatu. Ich ostatnie raporty potwierdzają znaczne ocieplenie pomiędzy latami 1960-2011, w tym wzrost najwyższych i obniżenie najniższych temperatur w danym okresie. Temperatura w styczniu waha się między 3°C and 4°C powyżej długoterminowej średniej. Rezultaty to katastrofa dla licznych hodowców. Bez odpowiedniej ilości wody owoce schną lub stają się pustymi łupinami.

Tymczasem światowe zapotrzebowanie na kawę rośnie. W rezultacie farmerzy pospiesznie sadzą więcej kawowców - to te młode drzewka są najbardziej podatne na niedobór wody. Hodowcy i eksporterzy martwią się, że niesprzyjające warunki pogodowe znacząco wpłyną na jakość i ilość zbiorów.

W poszukiwaniu nowych odmian kawy

Tymczasem naukowcy starają się stworzyć nowe odmiany kawy, które byłyby odporne na wyższe temperatury i szkodniki. Trzeba jednak pamiętać, że nawet przy sukcesie takiego działania potrzebne by były olbrzymie nakłady finansowe, by wymienić wszystkie krzewy w plantacjach. Laboratoryjne badania nad inżynierią genetyczną spotykają się zresztą ze sprzeciwem konsumentów. Trwają również poszukiwania naturalnych odmian kawy o wyższej odporności - 70% rynku wywodzi się obecnie z zaledwie dwóch lub trzech etiopskich odmian sprzed dwóch tysięcy lat. “Trwa wyścig z czasem.”, twierdzi Dr Tim Schilling z World Coffee Research Programme na Texas A&M University. “Gdybyśmy zaczęli 10 lat temu, moglibyśmy być teraz pewni, że posiadamy narzędzia do walki ze zmianą klimatu. Nie wiem jednak, czy hodowcy kawy będą w stanie wytrzymać te zmiany przez kolejne 10 lat.”

Podsumowanie

Na razie ceny nie powinny znacznie wzrosnąć - plantatorzy i producenci kawy posiadają zapasy z poprzednich, obfitszych lat. Nie wiadomo jednak, co przyniesie czas. Trzymamy kciuki za naukowców i zachęcamy do eksplorowania świata kawy, póki jest jeszcze relatywnie tani i dostępny. Nie ma na co czekać!