Niektórzy ją kochają, inni nienawidzą. Dla wiecznie spóźnionych osób jest to prawdziwa deska ratunkowa. Według pasjonatów niegodna tytułu "prawdziwej" kawy, popularna kawa rozpuszczalna wciąż króluje w domach Polaków, głównie ze względu na prostotę przyrządzania.

Według statystyk, kawa 'błyskawiczna' zyskuje coraz większą popularność na terenach wschodniej oraz środkowej Azji, gdzie konsumenci uważają to za smaczny oraz szybki w przyrządzeniu napój. W większości krajów rozwiniętych powoli wymiera - jednym wyjątkiem jest wschodnia, a także środkową część Europy gdzie aktualnie można odnotować najwyższy współczynnik spożycia kawy rozpuszczalnej na głowę. Wielka Brytania jest liderem w tej dziedzinie, ale Polska zajmuje miejsce niewiele za nią! 

https://www.gea.com

KAWA ROZPUSZCZALNA - ŁYK HISTORII

Zaczynamy od początku. Pierwsze udokumentowane wersje kawy rozpuszczalnej zostały prawdopodobnie opracowane w roku 1771 w Wielkiej Brytanii. W połowie XIX wieku powstała pierwsza amerykańska wersja kawy instant, która była używana podczas wojny w postaci “pasty” przez żołnierzy.

W 1890 roku David Strang z Nowej Zelandii wynalazł i opatentował metodę na przyrządzanie kawy instant. Jego pomysł polegał na czymś co nazwał procesem“Dry Hot-Air” (proces suszenia kawy gorącym powietrzem). Dopiero pierwszą udaną kawę rozpuszczalną w proszku stworzył Japończyk Satori Kato z Chicago w 1901 roku i opatentował ją dwa lata później. Wiemy, że zaprezentował swój proces produkcji kawy instant w Buffalo na Wystawie Amerykańskiej. W między czasie George Constant Louis Washington postanowił wymyślić własny sposób na jej przyrządzanie i już w 1910 roku udało mu się stworzyć własną firmę - była to pierwsza masowa produkcja kawy instant na świecie, która niesamowicie rozwinęła się podczas I Wojny Światowej.

Kawa rozpuszczalna ze względu na łatwość transportu (jest lżejsza od ziaren kawowych) i przyrządzania stała się prawdziwym hitem wśród żołnierzy na froncie. Firma Washingtona upadła dopiero po II Wojnie Światowej, gdy nie wytrzymała konkurencji z firmami jak Nestle. Znaczny wpływ na wzrost popularności tejże kawy miał przemysł kawowy w Brazylii. Producenci pracowali nad sposobami zachowania świeżości kawy na dłużej i przy okazji wpadli na pomysł bardziej zaawansowanej obróbki ziaren kawowca - tak powstała marka Nescafe w 1938 roku, a II Wojna Światowa wywindowała markę na szczyty.

https://www.nescafeusa.com

Po II Wojnie Światowej do rywalizacji włączyli się kolejni producenci, między innymi dobrze znany Maxwell House. Szczyt popularności osiągnęła w latach 70. XX wieku, kiedy stanowiła aż 30% konsumpcji kawy w Stanach.

W Polsce pierwszą firma, która zajęła się produkcją kawy błyskawicznej była Marago w 1969 roku. Początkowo firma nie była bardzo popularna, ale na przestrzeni lat to się zmieniło. W  tej chwili jesteśmy w czołówce krajów europejskich pod względem ilości wypijanej kawy instant.

JAK POWSTAJE KAWA ROZPUSZCZALNA?

Ile z nas tak naprawdę wie jak ona powstaje? Najbardziej zaskakujące w niej jest to, iż jest to de facto kawa już zaparzona, ale po kolei. Kawa instant jest zrobiona w 100% z ziaren kawy. Suche ziarna są opalane w temperaturze około 200-240 stopni Celsjusza, czyli dokładnie tak samo jak w przypadku kawy ziarnistej.

• Obróbka termiczna ziaren

W dalszej kolejności ziarna są drobno mielone i poddawane obróbce termicznej, czyli po prostu parzone. Sęk w tym, że parzenie odbywa się w ogromnych ekstraktorach, gdzie kawa poddawana jest działaniu wody o temperaturze wahającej się od 60 do 180 stopni Celsjusza, pod bardzo dużym ciśnieniem, ale w taki sposób, aby mimo wysokich temperatur nie dochodziło do wrzenia. Mamy zatem ekstrakt kawowy o dużej zawartości wody. Aby przejść do następnego etapu należy go zasuszyć w taki sposób, by ograniczyć utratę walorów smakowych do minimum.

Istnieją tak naprawdę dwie podstawowe techniki, dzięki którym otrzymujemy kawę błyskawiczną. W suszeniu rozpyłowym ekstrakt kawowy jest rozpylany przy użyciu bardzo gorącego i suchego powietrza lub gazu, co sprawia, że woda odparowuje, a krople ekstraktu zasychają w kryształki. Wtedy w zbiorniku pozostaje tylko sucha, sproszkowana kawa.

• Liofilizacja - suszenie ziaren przez wymrożenie

Współcześnie częściej korzysta się z techniki liofilizacji (czyli suszenie przez wymrożenie). Powszechnie uznaje się, iż kawa liofilizowana to najlepsza spośród dostępnych kaw rozpuszczalnych na naszym rynku. Do jej produkcji nie dodaje się żadnych substancji pomocniczych, co z pewnością jest dużą zaletą.

Ekstrakt kawowy podaje się filtrowaniu, oczyszczaniu i suszeniu przez wymrażanie w temperaturze około - 40°C. Lód zostaje na koniec usunięty metodą sublimacji (granulki są osuszane z wykorzystaniem niskiego ciśnienia). Kawa liofilizowana zawiera bardzo mało wody, zaledwie od 3 do 5%, dzięki czemu jest znacznie bardziej aromatyczna, a także ma delikatniejszy smak w porównaniu do zwykłych kaw instant. Pierwsza metoda produkcji kawy rozpuszczalnej jest prostsza, ale z powodu wysokiej temperatury kawa traci wiele swoich właściwości.

Pamiętajcie, że jeżeli decydujecie się na spożywanie tego rodzaju kawy, to najlepszym wyborem będzie właśnie kawa liofilizowana. Po zakończeniu procesu suszenia kryształki kawy pakowane są w saszetki lub w szklane pojemniki, następnie dostarczane do sklepów i marketów.   Normy dotyczące pakowania kawy instant bezpośrednio wpływają na jakość i trwałość finalnego produktu - musi być pakowana w pomieszczeniu o niskiej wilgotności, w wodoodpornym pojemniku.

SKĄD TA ZŁA SŁAWA?

Kawa typu instant jest traktowana jako produkt gorszej kategorii już od wielu lat - co jest po części zrozumiałe! Mimo, że jest to produkt wytwarzany w 100% z ziaren kawy, to nie mamy wpływu na to, jakiej są one jakości. Na opakowaniu brakuje informacji odnośnie użytych ziaren do jej produkcji. Nie ma też co ukrywać - w większości przypadków są to ziarna gorszej jakości (Robusta), często zepsute i uszkodzone, które nie nadają się do sprzedaży w postaci kawy ziarnistej.

• Niskiej jakości ziarna kawy

Nie ma co się łudzić zapewnieniami o najlepszych plantacjach z egzotycznych krajów - nawet jeżeli ziarna faktycznie pochodzą z plantacji kawowych potentatów, są one niskiej jakości. Żaden rozsądny producent nie zmarnuje dobrego ziarna na kawę, która w procesie produkcji i tak traci większość walorów smakowych.

https://potreningu.pl

• Niska zawartość kofeiny 

Wszystko to ma wpływ na smak, który nie jest tak intensywny, jak w przypadku świeżo zmielonej kaw. Nie czuć także wspaniałego, naturalnego aromatu kawy. Należy również pamiętać, że zawartość kofeiny w kawie instant jest niższa, niż w przypadku normalnej i to nawet trzykrotnie!

WPŁYW KAWY ROZPUSZCZALNEJ NA ZDROWIE

• Obniżenie przyswajalności żelaza

Choć dobra kawa błyskawiczna może od czasu do czasu zastąpić tę tradycyjną, to nawet jej najlepsza wersja nie dorówna smakiem kawie ziarnistej. Niestety, spożywanie kawy rozpuszczalnej znacznie obniża przyswajalność żelaza w organizmie. Co więcej, producenci dodają często sztuczne barwniki, emulgatory i stabilizatory smaku!

• Kawa instant 3w1

Należy się strzec przede wszystkim mieszanek typu “kawa z mlekiem i cukrem 3w1”, gdzie cukier i pozostałe dodatki często stanowią większość składu produktu, a jak wiemy są to jedynie puste kalorie. Zatem jednogłośnie możemy stwierdzić, że kawy instant 3w1 są bardzo niezdrowe. W tym zestawieniu tradycyjna “sypana” okazuje się nie tylko intensywniejsza, ale i zdrowsza.

• Skład kawy 3w1

Skład przykładowej saszetki napoju kawowego „3 w 1” wygląda następująco: cukier, syrop glukozowy, kawa instant 10,3%, utwardzony tłuszcz roślinny, odtłuszczone mleko w proszku, regulatory kwasowości (E 340 ii, E 451 i, E 452 i, E 331 iii), białko mleka, tłuszcz roślinny, emulgatory (E 471, E 472 e), aromaty, substancja przeciwzbrylająca (E 551), stabilizator (E 339), sól. Wbrew powszechnej opinii kawa (zarówno naturalna, jak i instant) nie odwadnia organizmu. Napoje zawierające kofeinę, nawadniają praktycznie tak samo jak woda. Pamiętajmy, że odpowiednie nawodnienie pomaga utrzymać zdrową temperaturę ciała, a także odgrywa ważną rolę w trawieniu!

• Zawartość akrylamidu

Na podstawie szeregu badań na temat wpływu picia kawy na zdrowie stwierdzono również, że zawartość akrylamidu w kawie rozpuszczalnej i zbożowej jest znacznie większy niż w kawie palonej - i to nawet kilkukrotnie! Jest to spowodowane między innymi tym, że kawa typu instant jest wypalana w bardzo wysokiej temperaturze i w bardzo krótkim okresie czasu.

Akrylamid powstaje podczas pieczenia i smażenia produktów spożywczych w bardzo wysokiej temperaturze. W badaniach na zwierzętach wykazano, że ma ono działanie neurotoksyczne, genotoksyczne i rakotwórcze, co oczywiście zaniepokoiło wiele osób. Jednak nigdy nie udowodniono, że ma on rakotwórcze działanie na ludzi! Został on uznany za potencjalnie niebezpieczny przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem, aby zminimalizować zagrożenie związane z możliwymi chorobami, ale nie przeprowadzono wystarczającej ilości badań, aby na 100% potwierdzić jakiekolwiek negatywne działanie. Warto też wspomnieć, że w kawie znajduje się ochratoksyna A, czyli substancja, która hamuje działanie układu immunologicznego. Może powodować między innymi obniżenie odporności, wady rozwojowe płodu, czy zaburzenie czynności nerek. 

Mimo wszystko nie jest produktem, który szkodzi zdrowiu - jej wpływ na ludzki organizm nie różni się znacznie od kawy świeżo parzonej. Osoby, które nie czują się zbyt dobrze po filiżance kawy naturalnej, prawdopodobnie powinny też ograniczyć spożywanie kawy rozpuszczalnej. Jednak nie ma żadnych dowodów na to, że kawa typu instant może szkodzić zdrowiu. 

https://grist.org

CO ZNAJDZIEMY W ŚRODKU?

Przyjrzyjmy się zatem dokładniej składnikom, które mogą wywierać wpływ na nasze zdrowie. 

• Kofeina

Wiele osób uważa, że kawa instant jest niezwykle mocna, co wcale nie jest prawdą. W rzeczywistości jest łagodniejsza od naturalnej i wywołuje znacznie mniejsze pobudzenie organizmu (o ile parzymy kawę z zalecanej ilości łyżeczek). Z jednej filiżanki (ok 220 ml) kawy instant otrzymujemy około 50-80 mg kofeiny, gdzie z kolei filiżanka kawy parzonej zawiera około 70-140mg kofeiny.

• Szczawiany

W filiżance kawy rozpuszczalnej znajduje się około 10mg/g szczawianów, co wynosi prawie dwa razy więcej w porównaniu do kawy naturalnej. Kwas szczawiowy wiąże się z metalami i obniża ich wchłanianie, dlatego też nie poleca się jej spożywania osobom z chorobami nerek i układu moczowego lub trzustki.

• Cholesterol

Kawa typu instant posiada odrobinę mniej cholesterolu niż naturalna. W związku z tym nie przyczynia się bardziej do jego podwyższania jego poziomu we krwi, chociaż trzeba przyznać, że zarówno wpływ kawy naturalnej, jak i rozpuszczalnej na poziom cholesterolu we krwi jest znikomy.

• Składniki mineralne

Znajdziemy tu wapń, mangan, cynk, magnez (czyli korzystne dla zdrowia), ale także glin czy nikiel, który jest silnie alergizujący. Wychodzi na to, że w kawie instant znajduje się zarówno więcej składników korzystnych dla zdrowia, jak i niekorzystnych.  Warto jednak pamiętać, że w filiżance naturalnej kawy również znajduje się nikiel, tylko w mniejszej ilości.

• Kalorie

Kawa bez względu na swoją postać posiada tyle samo kalorii - czyli bardzo niewiele, bo około 2kcal/100g naparu. Nie uwzględnia się przy tym oczywiście dodatków typu mleko, czy też cukier. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku kawy instant typu “3 w 1”, gdzie jedna saszetka zalana wodą może dostarczyć aż 70-80 kalorii!

• Przeciwutleniacze

Mimo powszechnej opinii, kawa rozpuszczalna posiada również przeciwutleniacze (wspierają naturalne mechanizmy obronne komórek człowieka, przez co zmniejszają ryzyko wielu chorób). Według różnych danych może zawierać ich nawet dwa razy więcej niż kawa naturalna, co może pozytywnie wpływać na zdrowie.

• HMF

HMF czyli hydroksymetylofurfural, jest potencjalnie szkodliwym związkiem, który może wywoływać nowotwory. Jednocześnie, istnieją badania, które wykazują że ten związek może wywierać terapeutyczny wpływ na niektóre zmiany nowotworowe. Kawa błyskawiczna zawiera nawet do 20 razy więcej HMF od kaw mielonych. Niestety dalej trudno stwierdzić, czy HMF ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka.

JASNA I CIEMNA STRONA 'KAWY BŁYSKAWICZNEJ'

• Łatwość i szybkość przygotowania kawy

Na pierwszy ogień podamy zalety - nie ma co ukrywać, kawa rozpuszczalna także posiada kilka z nich. Po pierwsze jest bardzo szybka w przygotowaniu, wystarczy zalać ją gorącą wodą, dodać ewentualnie mleko, cukier i gotowe. W przypadku kawy ziarnistej trzeba się dodatkowo martwić o odpowiednie zmielenie ziaren kawy, a także o umycie sprzętu po przygotowaniu kawy. Właśnie dlatego jest często zabierana na dalekie wyjazdy, albo kupowana już na miejscu.

• Cena i dostępność 

Kolejną niezaprzeczalną zaletą kawy instant jest cena, która z pewnością nie jest zbyt wygórowana. Oprócz dobrej ceny jest to produkt, który można dostać w prawie każdym sklepie, pod naprawdę różnymi odmianami. Obecnie można ją dostać w formie granulek, proszku (sprzedawanym w saszetkach, bądź też szczelnych opakowaniach) oraz już jako gotowy napój do wypicia. Ten ostatni rodzaj niemalże zawsze zawiera dodatkowo składniki przykładowo takie jak cukier.  Dodatkowo producenci kawy instant co chwilę ulepszają swoje produkty i wypuszczają coraz to nowsze propozycje na rynek. W związku z tym nie trzeba się martwić o “nudę”.

Jednak wszystko co dobre musi się kiedyś skończyć. Kawa rozpuszczalna posiada też trochę wad, które mogą popsuć niektórym zdanie na temat tego napoju.

• Niska jakość ziaren

Przede wszystkim ten rodzaj kawy produkowany jest z niższej jakości ziaren, a jej smak wzbogacony jest chemicznymi dodatkami. W procesie przetwarzania traci dużo właściwości, a przez obróbkę termiczną nie jest tak aromatyczna jak kawa naturalna. Zawiera także niższą zawartość kofeiny od kawy ziarnistej, co może być zarówno wadą, jak i zaletą.

• Kawa 3w1 

Spożywana w niewielkich ilościach z pewnością nie zaszkodzi naszemu zdrowiu. Jednak mimo wszystko nie warto decydować się na tzw. kawy 3 w 1, ponieważ jak wiecie zawierają one najwięcej szkodliwych produktów w swoim składzie, a tym samym pustych kalorii. Rytuał towarzyszący przyrządzaniu kawy, parzeniu jej, jest naprawdę czymś magicznym. Niestety przy kawie instant nie mamy okazji rozkoszować się zapachem świeżych ziaren, czy też cieszyć z samego procesu jej przygotowania. Jest po prostu zalewana wrzątkiem, a następnie wypijana, najczęściej w pośpiechu. No, czasem dodamy coś dla urozmaicenia - miód, mleko czy cynamon. 

KAWA ZIARNISTA A ROZPUSZCZALNA

Kryształki kawy rozpuszczalnej to zupełnie inny produkt niż ziarna naturalnej kawy, które pochodzą prosto z plantacji i poddawane są wypaleniu. Rożnice znajdziemy przede wszystkim w metodzie parzenia, formie w jakiej występuje oraz w metodzie produkcji. Warto zauważyć, że kawa ziarnista nie jest poddawana żadnym procesom technologicznym. Podczas parzenia tradycyjnej kawy, zostawia ona na dnie charakterystyczne fusy, czego nie można powiedzieć o kawie instant - tam proszek momentalnie się rozpuszcza nie pozostawiając żadnych pozostałości.

To nic innego jak wyciąg z kawy mielonej.  

Jak już wiecie kawa naturalna zawiera także więcej kofeiny, co jest ważnym argumentem dla osób pijących kawę głównie w celach pobudzających. Do przygotowania kawy ziarnistej potrzebujemy różnorodnych akcesoriów, takich jak młynek do kawy, filtry, zaparzacz. Dzięki tym rzeczom jesteśmy w stanie zrobić aromatyczną, pyszną kawę w zaledwie parę minut! Dodatkowo po zaparzeniu takiej kawy trzeba pozbyć się fusów i wyczyścić sprzęt, który używaliśmy. 

https://www.gea.com

 SPOŻYWANIE KAWY ROZPUSZCZALNEJ W CIĄŻY

Jak wykazują badania, kobiety, które w trakcie ciąży spożywają mniej niż 200mg kofeiny dziennie, mają mniejsze ryzyko poronienia. Dla przykładu - filiżanka kawy rozpuszczalnej zawiera od 30-90 mg kofeiny, podczas gdy filiżanka tradycyjnej kawy może zawierać aż do 140 mg tej substancji.

Z kolei spożycie większej ilości kofeiny niż 200mg dziennie w trakcie ciąży może skutkować poronieniem bądź przyczynić się do zmniejszenia wagi płodu. Dzieci, urodzone z niedowagą mają większe ryzyko poważnych zachorowań w późniejszych latach, dlatego tak ważna jest kontrola ilości konsumowanej kawy, szczególnie przez kobiety w trakcie ciąży. Ograniczenie spożywania kofeiny do 200 mg dziennie nie dotyczy jedynie kawy, ale wszystkich produktów, które ją zawierają, w tym zielona herbata, cola, napoje energetyczne czy nawet czekolada. Kawa typu instant może okazać się lepszym wyborem niż kawa tradycyjna szczególnie w przypadku osób, które są bardziej wrażliwe na oddziaływanie kofeiny na ich organizm. Dobrym rozwiązaniem może okazać się kawa bezkofeinowa, która smakuje niemal tak samo, jak ta tradycyjna.

Ważna informacja - bardzo często kobiety w ciąży decydują się na spożywanie kawy zbożowej, jako zdrowszej alternatywy dla tradycyjnej kawy. Jak już wcześniej wspomnieliśmy zawartość akrylamidu w kawie zbożowej jest wyższa niż w rozpuszczalnej, natomiast tradycyjnie wypalana kawa zawiera najmniejsze stężenie. Jednakże do tej pory nie wykazano, aby ilość akrylamidu spożywanego wraz z kawą wpływało negatywnie na ludzkie zdrowie.

https://www.hindustantimes.com

PODSUMOWANIE

Jeśli zapytacie nas, czy polecamy picie kawy rozpuszczalnej, nasza odpowiedź będzie brzmiała: Nie! Nie jest to kawa dla osób szukających bogatych doznań sensorycznych i dobrej jakości, jest natomiast perfekcyjna dla tych dla którzy bardziej niż smak cenią sobie wygodę i szybkość.To w takim razie jaką kawę pić?

Przede wszystkim tę ziarnistą, świeżo wypaloną, której miejsce pochodzenia znajdziecie na opakowaniu kawy. Świeżość i autentyczność kawy ziarnistej powinna być dla Was przekonywującym argumentem. W dzisiejszych czasach istnieje wszechstronny dostęp do sklepów z kawą speciality i akcesoriów do jej przygotowywania, a sama nauka parzenia kawy także nie powinna zająć dużo czasu przy odrobinie chęci. Naszym zdaniem warto poświęcić trochę więcej czasu i cieszyć się smakiem i aromatem prawdziwej kawy!

Część osób prawdopodobnie dalej nie jest przekonana i nie wyobraża sobie poranka bez filiżanki rozpuszczalnej. Jednak mamy nadzieję, że chociaż część rozważy spróbowanie kawy naturalnej, ale pamiętacie - jak już raz spróbujecie to na pewno się w niej zakochacie!